امام امیرالمؤمنین علیه السلام در موارد مختلفی جهت اثبات حق امامت و ولایت بلافصل خویش بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله در فرصتهای مناسب همواره بر غاصبین خلافت اعتراض و انتقاد کرده، به حدیث غدیراستدلال و احتجاج می نمود و این اعتراضات و احتجاجات بیانگر آن است که امام علیه السلام حتی یک لحظه هم از حق الهی خویش غافل نبوده است.

اعتراضات و انتقادات امام از خلفا، گاه به صورت کلّی و ضمنی و گاه به صورت مشخص و صریح بوده است.

اعتراضهای ضمنی و کلی
انتقادات ضمنی آن حضرت را می توان به چند دسته تقسیم کرد:

الف. اشاره به مقام ممتاز اهل بیت علیهم السلام .

ب. اشاره به اولویت و افضلیت خویش در خلافت و امامت.

ج. اشاره به قرابت خویش نسبت به پیامبر.

الف. اشاره به مقام ممتاز اهل بیت علیهم السلام
امام علیه السلام در نهج البلاغه برای اثبات حقانیت خویش و یادآوری جایگاه با عظمت اهل بیت و فلسفه وجودی امام و تنبه مردم و بر حذر داشتن آنها از هر گونه انحراف از راه مستقیم، با بیان علائم و دلائل امامت و ولایت، به مقام ممتاز اهل بیت علیهم السلام (و اینکه علوم و معارف آنها از یک منبع فوق بشری سرچشمه می گیرد و دیگران را نمی شود با آنها مقایسه کرد) تصریحات فراوانی نموده است که به نمونه هایی از آن اشاره می کنیم:

1. در خطبه دوم نهج البلاغه می فرماید:«لا یُقَاسُ بِآلِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله مِنْ هذِهِ الأُمَّةِ اَحَدٌ، وَ لا یُسَوِّی بِهِم مَنْ جَرَتْ نِعْمَتُهُم عَلَیْهِ اَبَدَا. هُمْ اَسَاسُ الدِّینِ، وَ عِمَادُ الْیَقِینِ. اِلَیْهِمْ یَفِی ءُ الْغالِی، وَ بِهِم یُلْحَقُ التَّالیِ. وَ لَهُمْ خَصَائِصُ حَقِّ الْوِلایَةِ، وَ فِیهِمُ الوَصِیَّةُ وَ الوِرَاثَةُ؛ هیچ کس از این امت را با آل محمد صلی الله علیه و آله نمی توان مقایسه کرد و آنها که از نعمت آل محمد صلی الله علیه و آله بهره گرفتند، هرگز با آنان برابر نخواهند بود، چون آنان اساس دین و پایه یقینند. غلوّ کننده، به سوی آنان بازمی گردد و عقب مانده به آنان ملحق می شود. شرایط ولایت امور مسلمین در آنها جمع است و سفارش [پیغمبر] درباره آنها است و آنان [کمالات نبوی را] به ارث برده اند.»

جملات فوق نشان می دهد که اهل بیت علیهم السلام از یک معنویت فوق العاده ای برخوردار هستند، لذا احدی با آنان قابل مقایسه نیست. و چنان که در مسئله نبوت مقایسه کردن افراد دیگر با پیغمبر صلی الله علیه و آله ، غلط است، در امر خلافت و امامت نیز با وجود افرادی از اهل بیت علیهم السلام سخن از دیگران بیهوده است.

2. درخطبه 154 می فرماید:«فِیهِمْ کَرَائِمُ الْقُرْآنِ وَ هُمْ کُنُوزُ الرَّحْمنِ إنْ نَطَقُوا صَدَقُوا وَ إنْ صَمَتُوا لَمْ یُسْبَقُوا؛ بالاترین آیات قرآن درباره آنان (اهل بیت علیهم السلام ) نازل شده است. آنها گنجهای [علوم[ خداوند رحمان اند، اگر لب به سخن بگشایند، راست می گویند [و آنچه بگویند، عین حقیقت است] و اگر سکوت کنند، دیگران بر آنان پیشی نمی گیرند.»

این جملات اشاره به آیاتی است که در فضائل اهل بیت علیهم السلام وارد شده است؛ مانند آیه تطهیر و مباهله و امثال این آیات که در قرآن فراوان است.